Het maarts viooltje is een wintergroen, meerjarig laag kruipend en donzig plantje van 5-15 cm hoog.
Het is een halfschaduwplant van voedselrijke, losse, humeuze en vochthoudende, vaak kalkhoudende, minerale bodem.
De jonge bladeren kunnen worden gebruikt in salades of als versiering.
De bloemen bloeien zijn diep paars-blauw, in het midden wit of soms roze of wit. Ze zijn tot 1½ cm groot en verspreiden een fijne geur. Het maarts viooltje bloeit al vroeg in het jaar, waar het de naam aan dankt. De bloemen worden in de keuken gebruikt vanwege hun geur en decoratieve kwaliteiten. Ook als smaakmaker worden ze toegevoegd aan pudding.
Gesuikerde bloemen: Doop de bloemen, met de steel eraan, eerst in geklopt eiwit en dan in fijne suiker; laat de bloemen een paar dagen drogen op vetvrij papier. Daarna in goed afgelsoten doos te bewaren in de koelkast.
Medicinaal werkt de plant bij hoest , hoofdpijn en reumatische klachten; de wortel wordt gebruikt als braakmiddel en bij obstipatie.